تحلیلی بر رابطه ی پراکنش توزیع خدمات اساسی و شاخص های جمعیتی با تأکید بر نظریه عدالت فضایی (مورد: شهرستان های استان خراسان رضوی)

ا     امروزه یکی از موضوعات مهم در برنامه­ریزی منطقه­ای، مسئله توسعه متعادل و متناسب خدمات اساسی متناسب با پراکنش جمعیت آن منطقه می­باشد. چرا که ﻋﺪم ﺗﻮزﻳﻊ خدمات مذبور ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻳﺠﺎد بحران های جمعیتی، اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻣﺸﻜﻼت ﭘﻴﭽﻴﺪة ﻓﻀﺎﻳﻲ در راستای ﺗﻮزﻳـﻊ ﻋﺎدﻻﻧـﻪ و ﺗﻮﺳﻌﺔ ﻣﺘﻮازن ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ. هدف از این پژوهش، سنجش سطح خدمات زیر ساختی شهری- روستایی و رابطه آن با پراکنش جمعیتی در استان خراسان رضوی می باشد. این پژوهش دارای ماهیتی توصیفی- تحلیلی بوده که جهت گردآوری داده­ها از مطالعات اسنادی و میدانی و برای تحلیل داده­های خام و پهنه­بندی شهرستان­های استان خراسان رضوی از مدل­های تصمیم­گیری چندمعیاره و نرم­افزار GIS استفاده شد. در این رابطه، یافته­های حاصل از مدل ویکور و مدل سلسله مراتب فازی در سطح شهرستان­های استان بیانگر عدم توزیع متعادل خدمات می­باشد. شهرستان مشهد در بالاترین سطح از برخورداری و شهرستان­های سبزوار و نیشابور در حد متوسط و شهرستان­های خلیل­آباد و جوین در سطح نامطلوب قرارگرفته­اند. با توجه به اینکه شهر مشهد اولین شهر زیارتی ایران بوده به عنوان بزرگ­ترین کانون جذب جمعیتی در این استان می­باشد در وهله اول به نظر می­رسد این خدمات در سطح استانی در مقایسه با سایر مراکز جمعیتی متعادل نباشد و لذا این تحقیق دنبال این می­باشد که چه راهکارهایی با توجه به شرایط محلی و منطقه ای که عملی و قابل اجرا باشد می توان ارائه داد که این مراکز جمعیتی به سمت نقطه تعادلی  کشیده شود. در ادامه، جهت بررسی ارتباط بین شاخص های جمعیتی با وضعیت برخورداری شهرستان ها به لحاظ خدمات شهری از آزمون پیرسون استفاده شد. نتایج این آزمون نشان داد؛ بین تراکم جمعیت و نرخ رشد جمعیت با تمرکز خدمات، به ترتیب با ضریب (0.721)و (0.076) رابطه مستقیمی وجود دارد، از سوی دیگر، فاصله از مرکز استان با سطح برخورداری از خدمات اساسی با ضریب (0.113) رابطه چندان معنی­داری ندارد.